Reis naar het Oosten (met enkele omwegen)

Het beeld van de kluizenaar heeft me altijd geboeid. Het is iemand die het leven wijdt aan wijsheid, aan deugd, aan de ware dingen in het leven. Centraal daarin staat het opofferen. Want om de volledige aandacht te richten op het goede, dient men zich ver te houden van alles dat afleidt, en er is zo veel dat ons kan afleiden. Daarom is de kluizenaar bereid om op te geven: lekker eten, seks en ander genot, vrienden of andere sociale contacten, een leven zoals alle anderen. De wereld opgeven is een van ‘s werelds lastigste opgaven. In mijn recensie van De Deugd en de Weg stond ik al even stil bij de kluizenaar uit de eerste tekst van Ruan Ji, die het volgens de daoïstische Meester Grootmens bij het verkeerde eind heeft. Hij deed me denken aan Vader Sergius, uit het gelijknamige verhaal van Lev Tolstoj. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen deze twee personages, en wat zegt dat over christendom en daoïsme? Op de vlucht voor begeerte Over de kluizenaar uit het verhaal van Ruan J...

Als je naar het Chinese denken kijkt, lijkt het soms alsof er niet zoveel baanbrekends is gebeurd sinds de oude klassiekers. Bij mijn studie werd in een tweedejaars vak filosofie geen enkel werk besproken van na het jaar 0. De grote namen zoals Confucius, Laozi, Zhuangzi, Mozi en Sunzi zijn allemaal afkomstig uit een redelijk korte periode van de Chinese geschiedenis, tussen 600 en 200 v. Chr. Maar er was zeker geen sprake van intellectuele armoede in de periodes die erop volgden, zo bewijst Jan de Meyer met zijn nieuwe boek De Deugd en de Weg: Chinese Disputen uit de derde en vierde eeuw . In dit boek vertaalt hij een zestal discussies en geeft hij daarbij de nodige toelichtingen. De variatie aan onderwerpen geeft een mooi beeld van levensbeschouwing van Chinese intellectuelen uit deze periode.   De Pure discussie Net zoals het tijdperk van Confucius en de andere oude denkers was de periode waaruit De Meyer teksten heeft gekozen nogal stormachtig. De bloeiende Han-dynastie kwam te...

In het briljante kleine boekje 19 Ways of looking at Wang Wei, analyseert Eliot Weinberger vol humor de nuances van een dertigtal vertalingen van hetzelfde gedicht (in het Nederlands waarschijnlijk het beste te vertalen als Hertenkamp), bestaande uit slechts 4 zinnen en 20 Chinese karakters. Nu was ik dit, in China welbekende, gedicht reeds tegengekomen tijdens mijn college Klassiek Chinees en toen trof de eenvoud ervan me al. Kort gezegd gaat het gedicht over een berg zonder mensen erop, terwijl ergens in de verte nog wat stemmen te horen zijn. De avond valt, licht komt het bos (op de berg) binnen, en dit licht weerkaatst op het groene mos. Voor de duidelijkheid volgt hier even een woordelijke vertaling van elk karakter: 鹿 寨 空 山 不 见 人 但 闻 人 语 响。 返 景 入 深 林 复 照 青 苔 上 hert kamp leeg berg niet zien mens maar horen mens stem geluid terugkeren licht indringen diep bos weer verlichten groen mos op De mens als weerspiegeling Niet enorm complex, zou je dus kunnen denken. Maar het wordt meestal...

De afgelopen twee weken besprak ik de spanningen die opkwamen bij het opstellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, en welke rol de Chinese diplomaat P.C. Chang daarin heeft gespeeld. Vandaag ga ik het niet hebben over de tekst van de UVRM, maar over een voorstel dat na voltooiing werd gedaan door enkele Europese landen: de koloniale clausule. Wat zegt dit voorstel over de universaliteit van mensenrechten, en wat betekende het westers vooruitgangsdenken voor de rest van de wereld?  Op weg naar Beschaving, maar nog niet gearriveerd Het jaar is 1950. Twee jaar geleden was de Universele Verklaring door de lidstaten ingestemd (er waren geen stemmen tegen; ieder land stemde voor, blanco of was afwezig) en nu zou er gediscussieerd worden over de implementatie van mensenrechten. De UVRM was namelijk alleen een moreel document, en dus niet juridisch bindend. Bij deze besprekingen kwam een viertal Europese koloniale machten - Nederland, België, Frankrijk en het Verenigd...

Vorige week stelde ik twee monolithische vragen: wat is de geschiedenis van mensenrechtenfilosofie in China, en welke rol hebben Chinezen gespeeld in de totstandbrenging van de hedendaagse mensenrechten? In mijn bespreking van P.C. Chang en zijn pragmatische kijk op mensenrechten heb ik een beginnetje gemaakt aan de tweede vraag. Vandaag gaat het wederom over zijn bijdragen aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, namelijk het vaak verkeerd begrepen woord “geweten”. De Alleenheerschappij van het Verstand  We keren terug naar het zo bekende eerste artikel van de UVRM:  Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen. Deze onwrikbaar voelende woorden hebben net als alle andere teksten een geschiedenis, zo zagen we al bij de vurige discussie tussen “God” en “Natuur”. Het pleidooi voor door natuur gegeven rechten was niet het en...